بازار بزرگ نقش اندیشه در تاریخ پنجم خرداد ماه 1394 با حضور رئیس جمهور محترم جناب آقای دکتر روحانی، دکتر آخوندی وزیر راه و شهرسازی، دکتر رحمانی فضلی وزیر کشور، دکتر شریعتمداری وزیر صنعت، معدن و تجارت، دکتر هاشمی استاندار تهران، مهندس نریمان مدیرعامل شرکت مادرتخصصی عمران شهرهای جدید و جمعی از نمایندگان محترم مجلس و مدیران حوزه شهرسازی در شهر جدید اندیشه افتتاح گردید.
موقعیت قرارگیری بازار نقش اندیشه در سطح شهر بسیار شاخص است. این بنا در میان محور پیاده حرکت مردم از مقبره شهدای گمنام اندیشه به طرف دانشگاه این شهر می باشد واز طرفی نیز در دو خیابان 20 متری طرفین خود را به هم متصل می‌کند. طراحی میدان بعنوان یک فضای عمومی در این میان به جهت ایجاد تراکم جمعیت در مرکز فضای تجاری، به اقتصاد پروژه کمک بسیار می‌کند. یادآور می‌شود قطع شدن مسیر پیاده‌رو متوسط آبنما روبروی مسجد و ایجاد تراکم مازاد جمعیت در مرکز پروژه نیز اهمیت بسزائی در این امر مهم دارد.
ایده اصلی این اثر فاخر از محمدعلی کاظمی (بنیانگذار و رئیس هیات مدیره شرکت کارکیاکوشک) متولد 1328 در شهر یزد است. ایشان بیش از 60 سال است که در صنعت ساختمان فعال و برای عمران و آبادانی ایران عزیز تلاش نموده است.
طراحی این مجموعه بی‌نظیر فرهنگی گردشگری توسط آقای مهندس سام منفرد «مهندسین مشاور کار پیرا» انجام گردید، اما در مراحل بعدی طراحان و معمارانی از استان‌ها‌ی یزد و اصفهان طرح را تکمیل کردند.
در این طرح الگوی شهرسازی ایرانی، اسلامی در نظر گرفته شده که اساسا در مرکز شهرها، میدان، بازار و فضاهای فرهنگی مذهبی قرار دارد.
در مجموعه بازار بزرگ نقش شهر جدید اندیشه، برای ترکیب میدان و بازار از ایده میدان نقش جهان اصفهان، باغ فین کاشان و باغ عفیف‌آباد شیراز بهره گرفته شده است.
مسجد این مجموعه با نام مسجد سلمان فارسی، از مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان الگو برداری شده است.
با توجه به استقرار شهر جدید اندیشه در محدوده فرهنگی شهر تهران، سبک معماری مورد نظر الهام گرفته از معماری ساختمان میدان قدیم توپخانه یا همان امام خمینی تهران است.
وقتی پا به این بازار می‌گذاریم ناخودآگاه تصور می‌کنیم که در میدان نقش جهان اصفهان قدم گذاشته‌ایم. از ورودی بازار که وارد می‌شویم نخستین نکته‌ای که خودنمایی می‌کند درشکه‌هایی است که نمونه آن را بارها در اصفهان دیده‌ایم.
اگر کمی در معماری بازار دقت کنیم دو طرفش هشت سرا به نام هشت شاعر بزرگ کشورمان خودنمایی می‌کند که کاشی‌‌کاری‌ها، سراها را از یکدیگر تفکیک می‌کند. وارد یکی از سراها شوید، در دو طرف ورودی‌ها، تعداد 28 دستگاه پله‌های برقی و 24 دستگاه آسانسور برای رفت و آمد به طبقات در این سراها قرار داده شده‌اند. داخل سرا را میتوان شبیه بازارهای قدیمی تهران دانست که چندین سوق با معماری کلاسیک و مدرن در آن به چشم می‌خورد.
بازار نقش اندیشه در نوع خود به عنوان یک فضای شهری در ترکیب مسجد، میدان و بازار از عهد صفویه تاکنون بی نظیر است.
یادآور گذشته پرافتخار فرزندان این مرز و بوم، اعتلا و احیای معماری ایرانی – اسلامی، هویت بخشی به شهر جدید اندیشه و تقویت اقتصاد شهر و دستیابی به جایگاه و نقش ویژه غرب استان تهران در سطح ملی می‌باشد.
این اثر ماندگار نشان‌دهنده یک شاهکار از نبوغ و خلاقیت انسانی می‌باشد.
این پروژه منجر به پیشرفت در معماری، فناوری، برنامه‌ریزی شهری، طراحی چشم‌انداز شده است.
این اثر به‌طور مستقیم یا ملموس مرتبط با رویدادها، سنت‌های زندگی، افکار و عقاید، آثار هنری دارای اهمیت عالی جهانی است.
بازار نقش اندیشه نمونه برجسته‌ای از تعامل بین انسان و محیط زیست و نماینده یک فرهنگ می‌باشد.
بازار بزرگ ایرانی اسلامی شامل: مسجد، ورودی‌ها، رواق‌ها، چهارسـوق‌ها، سـراها، راستـه بازارها، باغ ایرانـی، گودال باغچه، آبنمای موزیکال، مسیر تردد درشکه، زورخانه، رستورانهای سنتی و بین‌المللی، قهوه‌خانه، واحدهای تجاری، پارکینگ و … می‌باشد که در ساخت آن بطور غیرمستقیم 5 هزار نفر طی 3.5 سال به فعالیت مشغول بوده‌اند.
گنبد مسجد سلمان فارسی، دومین گنبد بزرگ ایران پس از گنبد سلطانیه در زنجان است.
یکی از بخش‌های مهم بازار بزرگ نقش اندیشه، مسجد سلمان فارسی است که با 4310 مترمربع زيربنا (شامل: مساحت حیاط مسجد: 315 مترمربع – حسینیه: 275 مترمربع – شبستان برادران: 1200 مترمربع – شبستان خواهران: 800 مترمربع) توانسته به عنوان مسجد محوری و مصلی شهر اندیشه مورد استفاده قرار گیرد.
معماری این مسجد ترکیبی از معماری کلاسیک و مدرن است که با گنجایش بیش از 3500 نفر در هنگام نماز و 5000 نفر در زمان عادی ساخته شده است.
همانند بیشتر شهرهای تاریخی ایران مسجد به عنوان مرکز شهر در کنار بافت تجاری (بازار)، نقش مهمی را ایفا می‌کند.
ابهت، شکوه و زیبایی این بخش از مجموعه بازار نقش اندیشه، هر بیننده‌ای را در گام اول مات و مبهوت خود می‌کند. افراد در برابر خود یکی از زیباترین، باشکوه‌ترین و فاخرترین مساجد کشور را می‌بینند.
در طراحی تلاش شده است در شبستان‌های مسجد جهت قبله کاملا مستقیم شود، این چرخش زاویه قبله با طرااست. این هشتی ورودی، فضایی برای مکث و جلب توجه مراجعه کنندگان برای اینکه آگاهی پیدا کنند که به کجا دارند می‌روند. حرکت به سوی معنویت، حرکت به سوی معبود، آمادگی برای راز و نیاز با معبود، حرکت برای حضور در یکی از مساجد زیبا و باشکوه که با مناره‌های بلند به ارتفاع 35 متر که در داخل مسجد، این مناره‌ها قابل رویت است. این خود یکی از عجایب این اثر معماری باشکوه است، پس از عبور از یک راهرو کم عرض، ورودی شبستان اصلی در سمت چپ، هر رهگذری را به داخل فرا می‌خواند و همین که وارد مسجد می‌شوید گویا وارد یک نمایشگاه از هنر ناب کاشی‌کاری، نگارگری و بدیعهکاری ایرانی شده‌اید. سر که بلند می‌کنید با یکی از بزرگترین طاق گنبدهای ایرانی اسلامی با 24 متر قطر داخلی مواجه هستید که هر ببننده به صورت ناخودآگاه در برابر عظمت آن، لب به تحسین می‌گشاید. در قسمت درونی این طاق گنبد، بدیعهکاری بسیار زیبایی انجام شده است که بزرگی آن از 24 طاق پنجرهای که طاق بزرگ بر آن استوار است قابل درک است. مساحت زیر گنبد بیش از 360 مترمربع است که در این صحنه یک لوستر بسیار زیبا و نه چندان بزرگ با طرح شمسه اختصاصی آویزان است که زیبایی مجموعه را دوچندان نموده است. لوستر نه آن چنان بزرگ است که مانع دید تابلو زیبای بالای سر (طاق گنبد) شود و نه چندان کوچک که به چشم نیاید، نمونه این لوستر را در جایی دیگر نمی‌توانید پیدا کنید. ادامه منظر دید به سمت محرابی بسیار زیبا و دل‌انگیز با رنگ‌آمیزی متنوعی است که خود به تنهایی یک اثر هنری فاخر محسوب می‌شود.
با وجود فرم سنگین بصری حجم طراحی شده،از لحاظ کاربردی در ورود و خروج افراد شفافیت محیا است و این شفافیت شاید به نوعی موفقیت بخش‌های تجاری و زنده بودن حیاط مرکزی بعنوان یک عنصر شهری را تضمین نماید.
ممکن است در نگاه اول این پروژه به لحاظ فرم هندسی بیشتر درونگرا به نظر برسد، اما با ایجاد ورودی‌های متعدد در آن این مسئله حل شده است. ورودی پروژه در جبهه‌های شرقی و غربی با پیش‌آمدگی راسته‌های بازار در دو طرف مسجد و عقب قرار گرفتن مسجد، کاملا شاخص است و نقش دعوت‌کنندگی را بخوبی ایفا می‌کند.
محل ورود و خروج اتومبیل به گونه‌ای در نظر گرفته شده که هم در نزدیکترین نقاط به جبهه‌های شرقی و غربی) به‌دلیل بلوارهای اصلی طرفین مجموعه (و هم اینکه دید پیاده را در این جبهه‌ها از بین نبرد).
فضای سبز مجموعه با مساحت 7000 مترمربع بهمراه 2 گل فرش ایرانی که یادآور و احیاءگر باغ ایرانی در ذهن‌هاست اجرا گردیده. همچنین پوشش گیاهی کوتاه قامت در نظر گرفته شده در فضای سبز میدان تا مسجد برای ایجاد میدان دید وسیع است.
باغ‌های ایرانی پروژه با مساحت 13000 مترمربع که نحوه عملکرد فضای سبز و آب در آن‌ها برگرفته از باغ فین کاشان می‌باشد. آب بین مسجد عنصر ایرانی مذهبی (و گودال باغچه) عنصری معماری ایرانی بعنوان یک محور اصلی در حرکت است.
در داخل بازار فضاهایی خاص برای سرویس‌دهی به مردم در زمینه‌های نمایشگاه نقاشی، دیوارنگاره، مجسه، پهلوانی‌ها، شعبده‌بازی، موسیقی و نمایش میدانی در نقاط مختلف در نظر گرفته شده است.
در اطراف محور پیاده و آبنما در میدان، مسیری برای حرکت کالسکه تعبیه شده که برگرفته از میدان نقش جهان اصفهان می‌باشد و به زنده بودن میدان کمک بسزایی می‌کند و در جذب مردم برای تفریح موثر است.
استفاده از عنصر آب و حرکت آن از جمله شاخص‌های فضای شهری بازار نقش اندیشه است. تقریبا در تمامی فضاهای شهری ایجاد شده در گذشته این سرزمین مثل باغ عفیف آباد شیراز، باغ شازده ماهان و چهارباغ اصفهان و باغ فین کاشان، این نماد و شاخص مشاهده شود اما سمبل و نماد این شاخص را میتوان از آن باغ فین کاشان دانست. در طول حیاط شرقی از ابتدا تا انتها به طرق مختلف با الهام از باغ فین کاشان حرکت آب دیده می‌شود. ابتکاری که در این مجموعه صورت پذیرفته، حرکت آب علاوه بر سطح افقی در سطح عمومی هم به نمایش درآمده علاوه بر 9 فواره، حرکت و ریزش جریان آب از طبقه همکف در فضای میدان‌گاهی به طبقه زیرزمین از سوی دو گودال باغچه وجود دارد. همچنین در دو مسیر نسبتا طولانی در زیرزمین شاهد حرکت افقی در سطح حیاط از پشت سقف شیشه‌ای فراهم شده است که فضایی رویایی و دل‌انگیزی را در قالب دو دالان آبی فراهم آورده است. افراد در حال خرید و گردش در بازار در زیر دالان‌هایی از آب حرکت می‌کنند. در کنار حرکت آرامش بخش آب، فضای سبز بسیار مناسبی هم طراحی و اجرا شده است.
شاخصه متمایزکننده بازار بزرگ نقش اندیشه را میتوان در مرکز این بازار دانست، رواق عنصری در معماری ایرانی است که از لحاظ بصری و سایه‌اندازی در پروژه، فضایی دلچسب برای مراجعین فراهم می‌سازد. در این بازار، رواق‌ها در سه طبقه (گودال، باغچه، همکف و طبقه اول) برای حرکت افقی مردم تعبیه شده است و پوسته خارجی بنا را ایجاد کرده است و بدین ترتیب روند تکرار این عنصر معماری در نمای پروژه ریتم را که یکی از اصول طراحی معماری است ایجاد نموده است. در ضمن دید افراد از طبقه اول، زیبایی باغ ایرانی را بهتر به نمایش می‌گذارد. تکرار وتوالی رواق‌ها چشم‌اندازی را در محور اصلی ایجاد می‌کند که در نقطه مرکزی وتلاقی آن، مسجد نمایان می‌شود.
در شمال و جنوب فضای میدان‌گاهی (شامل حیاط شرقی و حیاط غربی) و مسجد بزرگ و زیبای سلمان فارسی، 12 سرای بازار در دو طبقه بر روی زمین قرار دارد. در هر طرف 6 سرا بنام شعرای نامی و مشاهیر ادب فارسی قرار دارد و هر سرا به یک چهار سوق (در واقع دو سوق) ختم می‌شود که در هر چهار سوق اشعار شاعر صاحب‌سرا و کتیبه‌ای از تصویر آرامگاه آن شاعر، به نقش درآمده است. هر چهارسوق دارای طاق گنبدی با نمای داخلی است که در هر طاق گنبد یادآور نماد و هنری از معماری ایرانی است در یک طاق گنبد بدیعهکاری، در دیگری گره‌کاری، گل و بوته، کاهگل، کاربندی، مقرنس‌کاری و نظایر آن صورت پذیرفته است. به عبارت دیگر تلاش شده است همه این نمادها دوباره احیاء شده در هر سرا قریب به 200 حجره و واحد کسب و کار سنتی و مدرن طراحی و اجرا شده است.
یکی از نمادهای معماری ایرانی اسلامی به ویژه در مناطق گرم و خشک که به دلیل غلبه معماری به سبک امروزی به شدت به دست فراموشی سپرده شده است، عنصر گودال باغچه است. با اینکه در اکثر بناهای قدیمی مناطق کویری و شهرهای یزد، کرمان و کاشان و نظایر آن دیده می‌شود، گودال باغچه جلوخان مسجد و مدرسه آقابزرگ کاشان از نمونه بارز آن و زبانزد عام و خاص است که در این مجموعه با الهام از گودال باغچه مذکور، گودال باغچه‌ای به مساحت 1200 متر در وسط حیاط شرقی طراحی و اجرا شده است. بخش عمدهای از سطح این گودال باغچه را فضایی سبز با یک گل فرش زیبا و دو فواره و با دو آبشار که محل ریزش آب از طبقه همکف حیاط به طبقه زیرزمین است، پوشانده شده است که از طبقه همکف و میدان مجموعه ازبالا، یک تابلوی نقاشی زیبا را برای هر بیننده‌ای تداعی می‌کند و در زیرزمین منظره زیبایی را برای مراجعین به رستورانهای سنتی و مدرن و واحدهای تجاری طبقه زیرزمین فراهم می‌نماید.
یک زورخانه 225 مترمربعی در گودال باغچه و زیر مسجد سلمان فارسی و همچنین چندین فضای باز فرهنگی برای اجرای مراسم‌های سنتی و آیینی مثل ورزش پهلوانی، تعزیه مراسمات مذهبی و موسیقی سنتی در نقاط مختلف میدان پیش‌بینی شده است.
نحوه قرارگیری رواق‌ها در اطراف باغ ایرانی و دسترسی به بخشی از فضای تجاری از طریق این پوسته، علاوه بر درگیر کردن مردم با حیاط مرکزی پروژه، به زنده بودن فضای میدان بعنوان یک عنصر شهری، کمک می‌کند. به لحاظ فرم، از هندسه کلاسیک ایرانی پیروی می‌کند. نحوه حرکت بدین صورت است که پس از طی مسیری، یک هشتی نمایان می‌شود و یکنواختی طولانی بودن حرکت پیاده را از میان بر می‌دارد و علاوه بر آن سراها را جهت قرارگیری اصناف مختلف بوجود می‌آورد.
1. توجه مشتری
طراحی‌های شناخته شده و معروف می‌توانند توجه مشتریان را به خود جلب کنند و این امر در فروش و بازاریابی پروژه‌های دیگر این شرکت بسیار موثر بوده است.
2. شناخت برند
طراحی سنتی و جذاب بازار نقش اندیشه توانسته به ایجاد هویت برند قوی کمک کند. این امر باعث شده که مشتریان برند را به خاطر بسپارند و در مورد آن احساس اعتماد و وفاداری کنند.
3. ارتقاء تجربه مشتری
طراحی‌های خاص و کاربرپسند می‌توانند تجربه مشتریان را بهبود بخشند. این شامل طراحی سراها، گودال باغچه، مسجد و … می‌شود.
4. تأثیر در تصمیم‌گیری مشتریان
طرح الگوی شهرسازی ایرانی، اسلامی تاثیر مثبتی بر روی تصمیم‌گیری مشتریان داشته و آن‌ها را به انتخاب این پروژه ترغیب کرده است.
5. برجسته‌سازی محصولات
طراحی مناسب می‌تواند پروژه و خدمات را برجسته کند و ویژگی‌ها و مزایای آن‌ها را به وضوح نمایان سازد.
1. دوستدار محیط زیست
استفاده از مصالح بومی و منطبق با شرایط زیست‌محیطی منطقه به کاهش تخریب محیط زیست و کاهش آلودگی کمک نمود.
4. توسعه محلی
تولید و استفاده از مصالح بومی توانست به توسعه اقتصادی و اشتغال‌زایی در مناطق تولید کننده کمک نماید.
2. تعهد به میراث فرهنگی
ایران دارای میراث فرهنگی و تاریخی غنی است که شامل معماری سنتی است. در این پروژه استفاده از مصالح بومی به تعهد به حفظ ارزش‌های معماری و فرهنگی کشور کمک نمود.
3. انعکاس ارزش های محلی
استفاده از مصالح بومی توانست ارزش‌های محلی و فرهنگی را در ساختارهای معماری و شهرسازی بازتاب دهد و به تقویت هویت مکانی منطقه کمک نماید.
5. تعادل بازار
رویکرد این پروژه توانست به تعادل در بازار مصالح و منابع محلی کمک نماید و موجب رونق تامین‌کنندگان محلی گردید.
1. معماری پایدار
توجه به مفاهیم معماری پایدار با استفاده از رویکردهای اکولوژیک و مدیریت منابع محیطی توانسته به تحقق اهداف پایداری از جمله کاهش مصرف انرژی، مواد بازیافتی و آلاینده‌ها در ساختمان‌ها کمک کند.
2. توجه به معماری خاص
طراحی ساختمان‌ها با تاکید بر جذابیت‌های معماری و هنری توانسته به ترویج فرهنگ و هنر معماری ایران در داخل و خارج از کشور کمک کند.
3. میراث ماندگار کشور
حفظ و ارتقاء ارزش‌های سنتی و فرهنگی شهرهای یزد، اصفهان، کاشان و کرمان در طراحی و اجرا توانسته به تمایز و شناخته‌شدن این بازار کمک کرده تا جایی که در لیست انتظار میراث فرهنگی کشور قرار گرفته است.
4. جذب توریست
ایجاد تعاملات و تبلیغات بین‌المللی در زمینه طراحی و اجرا توانسته به تبادل تجربیات و دانش از دیگر کشورها و فرهنگ‌ها منجر شود و جذب توریست، بازار نقش اندیشه را به بازاری بین‌المللی تبدیل نموده است.
پس از توصیف آنچه که دیده می‌شود به لحاظ محتوایی نکات زیر درخصوص مجموعه بازار بزرگ نقش اندیشه قابل ذکر است
- بازار نقش اندیشه تلاش نموده است خود را به وسعت ایران پهناور اتصال دهد و به عنوان فرزندی در دامان مادر تلاش نموده است بخشی از زیبایی‌های مادر باشکوه خود را به نمایش بگذارد. این مجموعه شبیه هیچ جا نیست، بلکه شبیه تمام ایران است، همه به یک اندازه می‌توانند به آن افتخار کنند.
- شهرهای جدید، در نسل اول جمعیتی خود، پذیرای تمام قومیت‌های ایرانی هستند. لذا این شرکت تلاش نمود در حد امکان یکی از افتخارات معماری، شهرسازی، تاریخی و فرهنگی بخشی از شهر و قومیت‌های کشور را به تصویر بکشد تا همه نسبت به این مجموعه حسن تعلق پیدا کنند. میدان نقش جهان اصفهان، میدان امام خمینی (توپخانه) تهران، حسن‌آباد تهران، باغ فین کاشان، باغ شازده ماهان کرمان، باغ عفیف‌آباد شیراز، خانه، مساجد و مدارس قدیمی کاشان، زورخانه‌های تهران و خراسان، نام حافظ و سعدی شیرازی، شمس تبریزی، شهریار، مولوی، باباطاهر همدانی، پروین اعتصامی، فرخی یزدی، عطار، خیام نیشابوری، نظامی گنجوی و فردوسی در همه ایرانی‌ها احساس خوبی را ایجاد می‌کنند. تداعی همه این موارد، حسن تعلق ایرانی را در ذهن همگان زنده نگاه خواهد داشت.
- در بازار نقش اندیشه با ظرافت خاص طراحی و اجرا، برای چندین ساعت وقت افراد برنامه ریزی شده است. هم می‌شود ساعتی به تفریح گذراند و هم ساعتی را به معیشت و اقتصاد و ساعتی را هم به عبادت و راز و نیاز با معبود گذراند و هم ساعتی به مصاحبت با عزیزان و خلوت و گفتگو با دوستان.
- این مجموعه، فضایی شهری کم‌نظیر از عهد صفویه تاکنون به لحاظ ترکیب، میدان، بازار و مسجد به لحاظ معماری و شهرسازی نماد شهر جدید اندیشه و غرب استان تهران است که با توجه به دستور اکید وزیر راه و شهرسازی می بایست در تمامی شهرهای جدید ایران ساخته شود. شایان ذکر است شرکت فنی و مهندسی کارکیاکوشک، طراحی و اجرای چند نمونه مشابه را در دستور کار خود دارد.
- این مجموعه حاصل عشق بخش خصوصی به اجرای اثری ماندگار در تاریخ کشور با بیش از 120 هزار مترمربع در طول سه و نیم سال می‌باشد، کاری بس بزرگ در عرصه اجرایی کشور محسوب می‌شود.
- در ساخت این پروژه بیش از 1500 نفر بطور مستقیم فعالیت داشتند، که همگی با یک هدف واحد تلاش نمودند اثری فاخر و ماندگار خلق شود و اگر مهر این اثر بر دل مخاطب و بازدیدکنندگان می‌نشیند، حاصل تلاش این عزیزان است. بر خود وظیفه می‌دانیم ضمن عرض خدا قوت از همه دست‌اندرکاران این پروژه تقدیر و تشکر نماییم.